,,1400 euro.”

Gert van Middelaar zucht. ,,Dat geld zijn we gewoon kwijt. Mijn zoon heeft daar online FIFA-pakketten met spelers van gekocht.”

Van Middelaar wist niet wat hem overkwam toen hij in 2017 zag dat dit hoge bedrag van zijn rekening was afgeschreven. Zijn destijds 13-jarige zoon kocht loot boxes, een soort virtuele schatkistjes/pakketten met voetbalspelers. ,,Bij het installeren heb ik mijn creditcard gekoppeld aan het account. Ik had geen idee dat mijn zoon dan zomaar aankopen kan doen. Dat was misschien wat naïef van mij.”

Internetfora staan vol met verhalen over kinderen die duizenden euro’s uitgeven in games, zonder dat zij of hun ouders dat door hebben. Kinderen willen een goed team hebben om hun vrienden te verslaan. Dus willen ze extra spelers kopen in het spel. Het gaat vaak mis als ouders hun kind een enkele keer iets met de creditcard laten kopen en kinderen daarna al dan niet per ongeluk vaker iets kopen.

De Kansspelautoriteit, die als onafhankelijke toezichthouder het kansspelaanbod in Nederland bewaakt, concludeerde in april vorig jaar dat bij vier van tien onderzochte games virtuele items met echt geld aangeschaft kunnen worden. Als een kind binnen FIFA een pakje koopt met daarin FC Barcelona-speler Lionel Messi, kan deze sterspeler binnen het spel veel virtuele munten opleveren. Deze munten kunnen vervolgens buiten het spel weer verhandeld worden voor echt geld op illegale sites. Het verhandelen en kopen van deze munten buiten het spel is volgens de regels op de site van FIFA-ontwikkelaar EA Sports verboden. Dat de spelontwikkelaar er veel geld mee verdient, is wel duidelijk. Volgens Blake Jorgensen, financieel directeur van EA, is er ruim 800 miljoen euro verdiend met de verkoop van de virtuele voetbalplaatjes in 2016.

In België zijn FIFA-munten per 31 januari niet meer verkrijgbaar via het spel. Nadat het parket van Brussel in 2018 een onderzoek begon, besloot EA Sports dit jaar toch te stoppen met de verkoop van de virtuele schatkistjes. ,,Hoewel we deze stap zetten, zijn we het niet eens met de interpretatie van de wet door de Belgische autoriteiten en blijven we zoeken naar meer duidelijkheid hierover”, verklaart FIFA deze stap. In Nederland schaft FIFA de loot boxes vooralsnog niet af.

,,Ja, ja, ja, ja. We hebben hem. Jij geile smikkelbeer van me”, Raoul de Graaf (24) schreeuwt het keihard in een van zijn YouTube-video’s. ,,99, 99, Messi, Messi.” Hij doet zijn handen vol ongeloof achter op zijn hoofd en belt meteen een vriend om het te delen. De Graaf wordt helemaal gek als uit het online gekochte pakje Messi tevoorschijn komt, een van de beste spelers uit het spel. Hij heeft hem in zijn team, en daardoor meer kans om anderen te verslaan met FIFA. Elk jaar moet hij bij het uitkomen van de nieuwe editie weer beginnen met het opbouwen van een team.

Volgens YouTuber De Graaf, bekend van zijn video’s waarin hij FIFA speelt, zijn er twee manieren om goede spelers te krijgen: door heel veel te spelen, en door loot boxes te openen. ,,Iemand die geld in de game stopt, komt veel sneller op een bepaald niveau dan iemand die dit niet doet. 20 euro aan loot boxes staat ongeveer gelijk aan dertien uur spelen. De hele sfeer rond FIFA is hierdoor veranderd. Als jij tegen iemand moet spelen die veel geld heeft uitgegeven, en daardoor simpelweg beter is, nodigt dat uit om zelf ook een investering te doen.”

Er is dus geconstateerd dat er een gokelement in FIFA zit, waarom wordt er dan niet ingegrepen? Woordvoerder van de Kansspelautoriteit Jan Erik van der Werff geeft aan dat het erg lastig is. ,,Na ons onderzoek heeft een aantal spellen iets aangepast, maar een paar heeft nog loot boxes in hun spel. Er loopt een traject om te kijken wat we kunnen doen tegen spellen die dat niet hebben aangepast.”

De Kansspelautoriteit kan boetes opleggen van maximaal 830.000 euro of 10 procent van de wereldwijde omzet als spellen het gokelement behouden. Daarnaast kan het spel zelfs verboden worden. De toezichthouder heeft in april vorig jaar aangegeven binnen twee maanden te willen ingrijpen als de spellen zich niet aan de regels zouden houden. Waarom kan FIFA dan doorgaan met zijn betaalde pakketjes? ,,Dit is vooral een juridisch traject omdat, als je wil ingrijpen, je wel goed beslagen ten ijs wil komen. We moeten de wet handhaven. daar moeten we de gedraging naast leggen. Dit heeft met de interpretatie van de wet te maken”, vertelt Van der Werff. Wanneer er duidelijkheid komt en of het OM in Nederland een onderzoek gaat starten, wil de Kansspelautoriteit niet zeggen.

,,Ik krijg wel eens berichten waarin mensen toegeven geld in de game gestopt te hebben na het bekijken van mijn video”, zegt De Graaf. Gaming is momenteel groter dan ooit, en volgens hem komt daar ook een bepaalde verantwoordelijkheid bij kijken. ,,Daarom vind ik het belangrijk om niet te knippen in de video’s, zodat mensen zien dat de kans op uitzonderlijke spelers echt klein is.”

Veel video’s op YouTube zijn zo gemonteerd, dat de kijker alleen hoogtepunten te zien krijgt. Hierdoor lijkt het krijgen van een topspeler gemakkelijk. Aan de andere kant is dit wel het verdienmodel. ,,Dat is inderdaad hoe we weergaven halen”, erkent De Graaf. ,,Maar ik wil geen verkeerde impressie wekken. Mede daarom heb ik twee YouTube-kanalen: FC Roelie en FC Glorie. Met FC Glorie laat ik zien hoe je een bepaald niveau kunt bereiken zonder geld uit te geven. Wil je echt goed worden, dan is geld uitgeven vrijwel onvermijdelijk”, stelt De Graaf. ,,En dat is natuurlijk weer heel slim gedaan door EA Sports.”

Niemand weet nog precies wat deze loot boxes doen met het kinderbrein, vertelt Tony van Rooij van het Trimbos-instituut en projectleider ‘Gamen, Gokken en Mediawijsheid’. ,,Uit voorzorgsprincipe wil je natuurlijk niet dat kinderen op jonge leeftijd een spel spelen dat veel lijkt op een casinospel. Er moet echter nog meer onderzoek gedaan worden naar wat dit precies doet met kinderen. We zijn bezorgd over de invloed op kwetsbare en verslavingsgevoelige mensen.”

EA Sports, de maker van FIFA, is meerdere keren om een reactie gevraagd, maar heeft aangegeven niet te willen reageren. Als reactie op het onderzoek van de Kansspelautoriteit laat EA Sports, de ontwikkelaar van FIFA, sinds de lancering van FIFA 19 in september zien wat de kans is op bepaalde items. De kans op een zeldzame speler met een gemiddelde beoordeling van 90 of hoger (99 is het hoogst) is slechts 2,8 procent.