Een onschuldig potje online gokken kan rap uitmonden in een heuse gokverslaving. Vooral pubers zijn er gevoelig voor.

‘Mijn kinderen zijn geen lieverdjes’, zegt Marit (48, docent), ‘maar een gokverslaving? Dat zou hun nooit overkomen.’ Op de bank tegenover haar in de huiskamer zit dochter Jasmijn. Ze is 22, heeft een vers universiteitsdiploma op zak en een gokschuld van 44 duizend euro. Gewoon, thuis op haar mobieltje opgebouwd – niemand die iets merkte. Zelfs haar moeder niet.

Online gokken groeit en groeit: onderzoeksbureau Motivaction becijferde dat vorig jaar 1,8 miljoen mensen een online gokaccount hadden, een toename van twintig procent ten opzichte van een jaar eerder. Dagelijks doen honderdduizenden jongeren via hun telefoon een gokje in een onlinecasino, ze zetten in op sportwedstrijden of spelen op hun laptop spelletjes waarmee ze geld kunnen winnen – en verliezen. Dat aantal gaat alleen maar toenemen vanaf volgend jaar. In Nederland is het aanbieden van gokwebsites tot nu toe verboden (al zit je dus met een muisklik in een virtueel casino), maar – naar verwachting – per 1 januari 2021 wordt het legaal. Dan zal het aantal jonge mensen met gokschulden dramatisch oplopen, voorspelt opvoedkundige Marina van der Wal, die gespecialiseerd is in pubers. ‘Het puberbrein is bijzonder gevoelig voor beloning, weten we, dus heb je eenmaal iets gewonnen met een gokspel, dan blijft het lokken. Ik denk niet dat de overheid beseft waaraan ze jongeren blootstelt door online gokken nog makkelijker te maken dan het nu al is.’

Bij Jasmijn begon het gokken toen ze vanuit Groningen, waar ze studeerde, weer bij haar ouders kwam wonen in het dorp waar ze opgroeide. ‘Ik zat in mijn masterfase en deed zelfstandig onderzoek. Mijn tentamens waren gehaald, colleges hoefde ik niet meer te volgen, een dure studentenkamer was niet meer nodig. Na mijn bruisende studentenleven zat ik opeens weer thuis in mijn slaapkamertje met alle tijd aan mezelf.’ Via een vriend hoorde ze over Unibet, een site waarop je gokspelletjes kunt spelen en kunt inzetten op sportwedstrijden. ‘Ik hield vroeger al van gamen en was daar enorm competitief in. Meteen bij mijn eerste bezoekje aan de site kreeg ik 10 euro goktegoed. Ik zag een soort Rad van Fortuin voor me op het scherm. Ik snapte er weinig van, maar opeens had ik van die 10 euro 15 euro gemaakt, dat gaf een enorme kick.’ Die eerste periode speelde ze af en toe, zegt ze. Klopt, zegt haar moeder: ‘Dat zien we aan haar bankafschriften, eerst ging het nog om bedragen van een paar tientjes. Maar al gauw werden het honderden euro’s. Daarna duizenden.’

Psycholoog Leroy Snippe doet onderzoek naar gokverslaving voor zijn promotie aan de Universiteit van Amsterdam. Ook werkt hij als behandelaar bij verslavingszorginstelling Rodersana, waar hij geregeld jonge gokverslaafden in zijn spreekkamer ziet. Hij signaleert de gevolgen van de vervagende grens tussen gamen en gokken; de gokindustrie leert van games en andersom. ‘De huidige games lijken in niets op waar wij vroeger mee speelden. Tegenwoordig kennen games vrijwel allemaal gadgets, virtuele spulletjes voor de poppetjes waarmee wordt gespeeld, zoals wapens of kleding. Kinderen worden warm gemaakt voor gokken door loot boxes die ze kunnen kopen, verrassingspakketten waarmee je die gadgets kunt bemachtigen. De kans dat precies het gadget erin zit dat een kind graag wil, is echter klein. Daardoor wordt het verleid nog een keer een aankoop te doen. Dat is gokken.’ Inmiddels zijn loot boxes verboden voor de Nederlandse markt, maar een andere ontwikkeling waardoor jongeren al vroeg met gokken in aanraking komen, is het kijken van livestreams, bijvoorbeeld via Twitch. Snippe: ‘Kinderen kijken op dat kanaal naar jongeren die live hun favoriete game spelen. In de marge van het beeldscherm lopen tegelijk filmpjes waarop jongeren live aan het gokken zijn, gesponsord door de gokindustrie. Eén muisklik en je bent er.’

Waar Jasmijn in de eerste maanden na haar kennismaking met gokken nog incidenteel speelde, kon ze al gauw niet meer stoppen. Ze won veel geld, maar het vloog er nog harder uit. Binnen een jaar was haar zorgvuldig opgebouwde spaarrekening, waarop ze sinds haar zestiende al het geld van haar bijbaantje had gestort, leeg, en had ze bovendien een flinke studieschuld bij elkaar geleend. ‘Steeds dacht ik: nog één keer, dan maak ik een klapper, stop ik en komt alles goed. Hulp vragen kwam niet bij me op. Ik los dit zelf op, dacht ik steeds. Ik wilde anderen niet met mijn probleem belasten.’

Jasmijn was veel weg in die tijd, zegt haar moeder Marit. ‘Ze kwam thuis, gooide haar spullen neer en was weer weg, naar vriendinnen, sporten, werken, het ging maar door. En als ze er wel was, was ze vaak mentaal afwezig.’

Ze vluchtte het huis uit om zichzelf ervan te weerhouden nog meer te gokken, verklaart Jasmijn. ‘Ik deed het vooral als ik alleen thuis was. Dan kon ik de verleiding niet weerstaan, terwijl ik ergens wel wist dat het fout ging. Ik raakte financieel aan de grond.’

Ook Bas (22, hovenier) pakte vooral zijn mobieltje om te gaan gokken als hij alleen was. Bas is een knappe, wat verlegen jongen die zich diep schuldig voelt omdat hij dertigduizend euro heeft vergokt, geld dat deels door zijn moeder voor hem gespaard was en dat hij deels zelf had verdiend. Hij vertelt hoe hij al jaren inzette op voetbalwedstrijden, maar dat het na de dood van zijn vader pas echt misging. ‘Eerst gokte ik alleen op vrijdagavond, voor het stappen, dan won ik vaak wel tweeduizend euro. Als ik verloor, compenseerde ik dat met een nieuw spelletje. Ik maakte vrijwel altijd winst en had vervolgens een leuke avond met m’n vrienden in de kroeg.’ Tot hij niet lang na de dood van zijn vader een weekend in zijn eentje naar Barcelona ging en in het casino zeshonderd euro verloor. Bas: ‘Om dat verlies goed te maken, zette ik drie keer duizend euro in op mijn online gokaccount. Teruglopend naar mijn hotel, vijfhonderd meter verderop, verloor ik het vervolgens allemaal. Vanaf het ontbijt de volgende dag was ik maar met één ding bezig: mijn geld terugwinnen. Ik zette vierduizend euro op één voetbalwedstrijd en was continu online om te kijken wanneer ik kon uitcashen, het optimale moment om te stoppen en een zo hoog mogelijke winst te incasseren. Bij het avondeten had ik alles terug plus een paar duizend euro winst. Eenmaal thuis dacht ik: ik zit nu in zo’n goeie flow, nu moet ik doorgaan. Twee weken lang was ik elke dag, elk uur, aan het gokken. Ik kon niet meer stoppen. Na die twee weken was ik al mijn geld kwijt.’

Zijn moeder Janneke (53, communicatiemanager van een winkelketen) zit verslagen op de bank. ‘Vorig jaar december kreeg ik door dat er iets niet in de haak was. Bas ondernam niks meer, zat maar lamlendig thuis. Op een avond vroeg ik hem mee naar een restaurant onder het mom van gezellig samen uit eten. Daar confronteerde ik hem met zijn gedrag. Ik vroeg net zo lang door tot hij toegaf wat er speelde. Ik was verbijsterd, had werkelijk geen idee dat dit aan de hand was. Ik heb gezegd dat ik altijd van hem blijf houden, maar dat hij direct in behandeling moest. De volgende dag ging hij naar de huisarts, de week erop zat hij bij een psycholoog.’

Een gokverslaving kan van het ene op het andere moment ontstaan. Vaak gaat het lange tijd goed, totdat iemand zichzelf niet meer in de hand heeft. Gokkers spreken vaak over een bubbel of roes waar ze in terechtkomen. Dat klopt ook wel met de theorie: er komt dopamine vrij tijdens het gokken, het beloningscentrum in het brein wordt geprikkeld en de hersenen worden ‘gekaapt’. Omdat het brein steeds opnieuw naar zo’n beloning hunkert, zal het meer en meer aansturen op gokgedrag. Tegelijk moet het beloningscentrum in de hersenen steeds vaker en sterker geprikkeld worden om hetzelfde plezierige effect te krijgen.

Snippe: ‘De denkfout die veel gokkers maken is dat ze verwachten het gokken in de hand te kunnen houden. Als ze worden behandeld voor hun verslaving willen ze in het begin vaak leren zó te gokken dat ze die ene grote klapper kunnen maken, en daarna stoppen. Het verloren geld is hun grootste probleem. Voor mij is dat een teken dat ze nog in de mindset van het gokken zitten. Het herstel is begonnen zodra gokkers inzien dat het gokken zélf het probleem is.’

Ook voor Jasmijn vormde in eerste instantie vooral het verloren geld haar probleem. Om te kunnen blijven gokken vroeg ze een paar maanden voor haar buluitreiking een studielening aan bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Die kreeg ze, zonder problemen. Marit, haar moeder: ‘Daar ben ik heel kwaad over. Een student die nooit geleend heeft en aan het einde van haar studie opeens achttienduizend euro opneemt in twee maanden tijd. Algoritmes moeten toch aangeven dat dit een te grote afwijking is? Al hadden ze maar een mailtje gestuurd. Ook bij de bank waar Jasmijn een rekening heeft, ging er kennelijk geen belletje rinkelen. Zonder problemen gingen er duizenden euro’s af en kwamen er de volgende dag weer grote bedragen bij. Nooit is er ook maar één vraag gesteld.’

Het dieptepunt volgde afgelopen april. Jasmijn: ‘Op een maandag was ik alleen thuis. Ik had een enorme winst gemaakt van twaalfduizend euro, maar in de twee uur daarna verloor ik alweer achtduizend. De volgende dag ging de rest op. Al het geld dat ik vanaf mijn 16de had verdiend met bijbaantjes  en dat ik op een spaarrekening had gezet. Het was flink veel geld en ik had mezelf een limiet gesteld: het bedrag op die rekening mocht niet lager worden dan elfduizend euro. Daar hield ik me dus niet aan: ik was alles kwijt en daarbovenop had ik een studieschuld van achttienduizend euro. In totaal heb ik 44 duizend euro vergokt. Die dag voelde ik: hier kom ik zelf niet uit. Ik belde de huisarts om een verwijzing te krijgen voor hulp bij gokverslaving. Diezelfde middag heb ik het aan mijn vriend verteld en ’s avonds aan mijn moeder.’

Die zegt: ‘Ik was compleet in shock. Gokverslaving had ik altijd geassocieerd met het uitschot van de maatschappij. Verslaafd raken aan een spelletje, dan moet je toch wel heel dom zijn. Dat dit mijn studerende dochter kon overkomen, had ik nooit bedacht.’

Inmiddels is Jasmijn ruim een half jaar verder. Het is haar gelukt gokvrij te blijven – een zware periode voor haar en haar omgeving. In die tijd haalde ze haar bul. ‘Niet echt een feestelijke dag’, zegt ze nu. ‘Het voelde verschrikkelijk om de koffie en taart niet eens zelf te kunnen betalen.’ Ze woont bij haar ouders en is in behandeling bij een verslavingszorginstelling. ‘De hypothese is dat ik heel prikkelgevoelig ben en moet leren onrust te verdragen in plaats van steeds afleiding te zoeken. Ik moet leren omgaan met gevoelens die door het gokken werden gedempt.’ Ze heeft een baan aangenomen die ze niet per se ambieerde, omdat ze vooral één ding wil: haar schulden aflossen. ‘Volgend jaar sta ik weer op nul.’ Om zichzelf te beschermen tegen een terugval heeft ze met haar vriend afgesproken dat hij haar financiën beheert en haar zakgeld geeft. ‘Een enorme stap terug van het leven dat ik leidde, met etentjes, mooie kleren en zelfs afspraken met de makelaar voor een koophuis.’ Hoewel haar behandeling bijna is afgelopen, vertrouwt Jasmijn zichzelf nog niet. ‘De aantrekkingskracht van het gokken is groot. Als ik aan het gokken was, was ik heel gefocust; de rest van de wereld kon ik buitensluiten. Ik kreeg wel minder eetlust, werd mager en had vaak last van spanningshoofdpijn.’

Haar ouders hebben haar uiteindelijk liefdevol opgevangen. ‘Dat was wat ik nodig had, dat ik onvoorwaardelijk geaccepteerd werd.’ De relatie met haar vriend staat onder druk. ‘Hoewel hij in eerste instantie begripvol reageerde, kwam daarna de boosheid en het onbegrip. Hij snapt niet dat ik hem zo belazerd heb. Dit alles maakt dat ik op mijn tenen ga lopen; mijn gevoel van eigenwaarde heeft een enorme deuk opgelopen.’

Zowel de moeder van Jasmijn als die van Bas worstelt met gevoelens van falen en schuld. Jasmijns moeder Marit: ‘Ik voel me tekortschieten. Haar dit verhaal te horen vertellen, de eenzaamheid die eruit spreekt, raakt me diep. Het is enorm pijnlijk dat zich dit allemaal recht onder mijn neus afspeelde. Het voelt alsof ik mijn kind niet heb kunnen beschermen.’ Janneke vraagt zich af wat haar aandeel in Bas’ gokverslaving is geweest. ‘Bas heeft een lastige jeugd gehad met een vader die mentaal niet in orde was. Omdat hij ook fysiek ziek was, durfde ik niet bij hem weg te gaan. Dat heeft een stempel op ons leven gedrukt. Ik vraag me af of het ook zo ver was gekomen met Bas als ik eerder van zijn vader was gescheiden.’

Zowel Jasmijn als Bas heeft geleerd dat praten over gevoelens helpt. Jasmijn: ‘Ik was bang voor afwijzing en veroordeling, maar het lucht enorm op om erover te praten. De mensen aan wie ik het heb verteld, veroordeelden me helemaal niet. Het zorgt zelfs voor mooie gesprekken waarin ze zelf ook durven te vertellen waar ze mee zitten.’ Ook Bas leert zijn emoties verwoorden en hij is bezig met de verwerking van zijn jeugd. Onlangs heeft hij de stap genomen zijn vriendin in te lichten. ‘Daar was een hele sessie met mijn psycholoog voor nodig. Ik was bang dat mijn vriendin het zou uitmaken, maar in plaats daarvan vond ze het fijn dat ik haar in vertrouwen nam. Onze band is sterker geworden.’ Bas weet zeker dat hij nooit meer gaat gokken. ‘Ik wil nooit meer in die situatie terechtkomen.’ Hij is afgevallen tot een gezond gewicht, drinkt de helft minder dan vroeger en gaat bijna dagelijks naar de sportschool. Hij blijft zich bewust van zijn kwetsbaarheid en voelt op sommige momenten nog drang om te gaan gokken. ‘Maar dan hoef ik alleen maar te denken: dertigduizend, dertigduizend euro kwijt, en vervolgens ga ik bedenken hoe ik mezelf kan afleiden. Ik heb geleerd dat drang een golf is die je overspoelt, na hooguit een kwartier is de golf verdwenen.’

De namen van de ouders en kinderen zijn gefingeerd om hun privacy te beschermen. De kinderen zijn onherkenbaar in beeld gebracht. De echte namen zijn bekend bij de redactie.