april 2021 - SLICKS Kenniscentrum & Belangenbehartiging Kansspelen

Gokken in tijden van Corona

Een gokker heeft twee dingen nodig: geld en tijd. In de coronatijd lijkt de klok langzamer te tikken. Mensen zijn veel meer thuis: funest voor gokverslaafden. Kunsthistoricus, oud-galeriehouder en schrijver Hans Gieles is in gesprek met Raymond Aronds, ervaringsdeskundige en de oprichter en drijvende kracht achter Stichting Slicks, ervaringsdeskundig expertisecentrum kansspelen.

Om te beginnen en voor de duidelijkheid: deze tekst wordt geschreven op 1 oktober 2020. We hebben dus ruim een half jaar achter ons waarin we als burgers van de Nederlandse samenleving zijn geconfronteerd met zowel terughoudende als tamelijk strenge maatregelen die beoogden om de gezondheid van ruim 17.000.000 inwoners zo goed als mogelijk op peil te houden. Daarnaast staan we aan het begin van de zogenaamde Tweede Golf. En hoewel de kennis over Covid-19 toeneemt gaan ook de huidige maatregelen nog (en weer) gepaard met aarzeling, maatschappelijke onrust en pogingen tot aanpassing van het privéleven.

Naast dagelijkse beslommeringen als de afwas, de hypotheek betalen, eten en …

[lees het hele artikel, PDF]

[lees het gehele TeGek nummer (december 2020), PDF]

Gokken, problemen en kansspelverslaving

Gokken, problemen en kansspelverslaving.

Problemen krijgen door gokken wil je niet en krijg je ook niet vanzelf. Dit is afhankelijk van jouw gokgedrag en de consequenties die volgen. Gok je regelmatig maar heb je er eigenlijk geen tijd en/of geld voor, dan kun je spreken van een probleem. Dat probleem wordt groter als je verslaafd raakt aan het kansspel. Wat zijn de mogelijke oorzaken van problematisch gokgedrag?

Het begint vaak met kleine gokjes en daarna beetje bij beetje wordt het steeds meer of groter. Bijvoorbeeld een enkel spelletje wordt een vaste reeks van steeds meer gokmomenten of de weddenschap om een stuiver wordt een euro en relatief snel, een tientje of hogere bedragen. Vaker gokken en hogere inzetten zorgen voor meer en grotere spannende momenten. Het beloningssysteem in onze hersenen wordt hiermee vaker en langer aangezet. De regelmatige aanmaak van hormonen, adrenaline en goed gevoelsstoffen die hierbij vrijkomen, zullen een drang en verlangen naar nog meer doen ontstaan.

De verslavende elementen bij het kansspel zijn de spanning van geld winnen of verliezen en denken dat je invloed kunt uitoefenen op de uitkomst van het kansspel. De aantrekkingskracht van het gokken (voor velen) is, dat het als een manier zien wordt om snel en gemakkelijk geld te verdienen en daarmee het leven kunnen veraangenamen. Het probleem is dat de realiteit juist andersom is, langzaam maar zeker verlies je jouw kapitaal en als je niet oppast al de financiële waarde die je in jouw leven opgebouwd hebt. En als gevolg daarvan een opbouw van psychische, relationele en maatschappelijke problemen zoals: werk verlies, school uitval, scheiding, dakloosheid, depressiviteit, suïcide, angststoornissen, emotieregulatiestoornissen etc.

Factoren die het verslavingsgedrag bij kansspelen kunnen doen ontluiken of versterken:

Opgroeien in een gokomgeving. Bijvoorbeeld bij je familie, vrienden of in jouw cultuur wordt gokken om geld als normale bezigheid gezien. Bijvoorbeeld de ‘gezellige vaste kaartdagen’ zoals klaverjassen en jokeren om geld.
Je houdt van risico’s nemen, het zit bij wijze van spreken in je bloed.
De aantrekkingskracht van het er bijna zijn. De near miss is een bekend instrument in de kansspelindustrie die evenals winst een goed gevoel geeft. De illusie dat je er bijna bent, zorgt ervoor dat je je nog meer inzet en nog meer geld gaat inzetten. Net zoals je gewend bent bij sport en spel; je bent er bijna dus nog even doorgaan. Deze gok die een bijna winst opleverde, die toch echt voor de volle 100% mis is levert zoveel goed gevoel op dat het van invloed is op verslavingsgevoeligheid. Probleem hierbij is dat near misses georkestreerd kunnen worden, dus via manipulatie vaker gepresenteerd kunnen worden dan procentueel te verwachten is. Daarom wil Slicks dat de near misses het liefst helemaal niet meer vertoond worden bij gokkasten/fruitautomaten, en anders minder gepresenteerd worden dan procentueel te verwachten is. Dit kan gemakkelijk door software aanpassing.
De illusie van control. Denken dat je invloed hebt op de uitkomst van een kansspel, die toch echt random is en blijft. Er zijn hele imperiums, ondernemingen en levens vergokt, omdat men dacht een winnend systeem te hebben.
Slecht in toeval en kansberekening. Mensen zijn over het algemeen slecht in kansberekening en toeval. We denken dat onze nummers eens moeten vallen, de gokkast staat op springen etc. De wet op de grote aantallen zegt dat op een gegeven moment het gemiddelde 1:1 gehaald moet worden. Wat vaak vergeten wordt is dat het echt grote aantallen zijn en heel lang kan duren.
Versterken van de motivatie om te gaan gokken. De kansspelindustrie is een meester in het bedenken van redenen, bereidwilligheid te kweken en een doel te geven, om een gokje te gaan wagen. De mens is gevoelig voor positieve bekrachtiging.
Mond tot mond reclame van je gokvrienden. Bijvoorbeeld de jackpot van die machine/loterij staat al tijden hoog en moet ieder moment vallen.
Gokken als een manier zien om even snel geld te verdienen. Ik heb iets meer geld nodig voor het kopen van een mooie tv. Even naar het casino of de speelhal, misschien heb ik geluk. Dus je hebt een behoefte en denkt deze door gokken te kunnen bevredigen. Als het uitkomt; zie je wel, en als het mislukt; ja jammer maar volgende keer beter.
De wens gedachte. Vandaag schijnt de zon precies hetzelfde als op die dag dat ik won. Nu moet ik de gok gaan wagen want alle tekenen staan goed. Yes I can. Elke keer dat dit klopt zul je bevestigd worden in je wens gedachte, als je verliest zul je het gauw vergeten. Mensen zijn geneigd om slechte ervaringen te vergeten en de goede te benadrukken of te overdrijven.
De aantrekkingskracht van het vele geld. Het is zoveel money! Weinig inzetten en toch miljonair kunnen worden. Dat is wat je voorgespiegeld wordt. Wat niet vertelt wordt is dat het verhoudingsgewijs geen eerlijke kans is. Één euro inzetten en 1 miljoen kunnen winnen terwijl de kans 1 op de 100 miljoen is. Dus hier is je euro bij deze berekening 1 cent waard. Een overvloed aan verschillende reclames, steeds weer herhaald zullen je op een gegeven moment over de streep helpen.
De Fear Off Missing Out (FOMO). De angst om iets te missen is een natuurlijke reactie, waarbij mensen zich laten leiden door gevoelens en emoties. Het verdienmodel van loterijen (je zal maar in de straat/plaats wonen waar de hoofdprijs gevallen is en je hebt geen lot gekocht of nu komen de nummers uit van onze verjaardagen/leeftijden maar we hebben niet meegedaan) maar ook bij andere gokspellen aanwezig zoals: de roulette (nu moet mijn nummer komen, als ik nu niet inzet mis ik de winst en het bijbehorende lekkere gevoel), de gokkast/fruitautomaat (als ik nu niet gok of niet doorga dan haalt iemand anders de jackpot eruit), pokeren (als ik deze ronde mis dan had ik 2 Azen kunnen krijgen en dan mis ik de kans op een gegarandeerde winst) etc.
Zelfstigma en publiekstigma. Een regelmatige gokker wordt al gauw als verslaafd gezien en zelf heb je ook niet echt een goed gevoel erover. Je kunt niet vrij over jouw gokken en bijbehorende gevoelens en gedachten praten met je partner of directe omgeving zoals: collega’s op het werk, vrijwilligerswerk, schoolmaten, familieleden etc. Alleen met andere gokkers durf je je hierover te uiten. Gevolg hiervan is dat de problematiek en het gokgedrag meestal in het verborgene blijft en pas als het te laat is en echt niet meer anders kan, wordt de problematiek zichtbaar. Tot die tijd blijft het een gevecht dat niet gewonnen kan worden. Je hebt geen kans op verbetering van jouw situatie alleen rigoureus stoppen zou kunnen helpen, maar dat is voor velen een brug te ver. Een stap die niet gezet kan worden, omdat de beheersing van de wil en weerbaarheid tegen de verleidingen ontbreken.
Een groot kansspel aanbod “right into your face”. Makkelijke toegankelijkheid, diversiteit en dichtbij aanwezigheid van gokgelegenheden zorgt voor focus op gokken. Bijvoorbeeld in aanraking met gokken via je mobiel, de gokkasten in het café van je ouders, het Holland Casino en de speelhallen om de hoek, de buurttabakszaak/wedkantoor met grote gokreclames op het trottoir of voor het raam vlakbij etc. Maar ook games met lootboxen kunnen een begin zijn van een gokcarrière.
Weinig geld hebben. Een laag inkomen en weinig vooruitzichten op een beter bestaan, zijn vaak ook redenen om een gokje te wagen. De droom op een beter leven is hier leidend aan. Juist hier is gokverslavingsgedrag het hardnekkigst.
De uitgedragen illusie dat je een spel speelt. De veel gebruikte term in de Nederlandse kansspelindustrie is ‘verantwoord spelen’ wat refereert aan je jeugd waar spelen leuk, spannend en onschuldig is. Niks is minder waar, je gokt op de uitkomst van een kansspel. Een gok die ook nog eens van nature onverantwoord is, want door het uitkeringspercentage ben je altijd in het nadeel.

ED-pro gokproblematiek

Bekwaamheid uit ondervinding uitgebreid tot vakkundigheid.

Ervaringsdeskundige:

De ervaringsdeskundige kan of biedt iets wat een ander niet kan of biedt. Met een doorleefde ervaring, lotgenotenkennis, beroepsmatige interesse en verdieping in de problematiek heeft de ervaringsdeskundige iets waardevols in handen dat uitstijgt boven het niveau van het individu, anders dan wat de professional kan bieden of de beleidsmaker weet. Hij kan het gat dichten tussen leefwereld en systeemwereld en met zijn ervaringsdeskundigheid zorgen voor een brug tussen beide werelden. Enerzijds komen ervaringsdeskundigen in aanraking met netwerken waar andere professionals niet of heel moeizaam toegang toe hebben. Daarentegen zijn er ook ervaringsdeskundigen die dichtbij de wereld van bestuur en beleid staan en kunnen in de systeemwereld vertellen waarom bepaalde werkwijzen niet werken. Hiermee ontsluiten zij een type kennis dat beleidsmakers en uitvoerders kunnen benutten, naast professionele en wetenschappelijke kennisbronnen.

Ervaringskennis:

Belangrijk is de erkenning van ervaringskennis als kennisbron. Persoonlijke ervaringen met de diverse vormen van gevoeligheid/problematiek zoals ernstig mentaal en fysiek lijden, maatschappelijke teloorgang en verstoorde relaties, vormen een bijzondere en waardevolle kennisbron, gelijkwaardig aan professionele kennis. Als je daar ervaringen van lotgenoten, schuldhulpverlening en verslavingszorg bij optelt en ook nog de betreffende wet/regelgeving kent, dan is er sprake van professionele ervaringskennis.

Ervaringsdeskundigheid:

Het vermogen om op grond van doorleefde ervaring(en) en herstel, inzicht in de algemene maatschappelijke context en verkregen deskundigheid (scholing/studie) de eigen gevoeligheid om te kunnen zetten in een professionele werkhouding t.b.v. de vraag van anderen.

De ED-pro gokproblematiek

Wij noemen iemand een ED-pro gokproblematiek als diegene die op een professionele wijze, alleen of in relevant teamverband:

Terug kan kijken op doorleefde ervaringen van gokproblematiek zoals verslaving en maatschappelijke teloorgang, daarvan geleerd heeft en deze kan verbinden met ervaringen van anderen.
Zich verdiept heeft in de oorzaken en gevolgen van gokproblematiek met het doel om deze te helpen verminderen, op te lossen en te voorkomen.
Zich verdiept heeft in verslavingszorgkennis en wetenschap op het gebied van gokproblematiek met het doel om de eigen ervaringskennis te verrijken en daarmee nog beter de achtergronden van gedrag te begrijpen.
Een algemene en actuele kennis heeft van het kansspelaanbod en de kansspelomgeving van kansspelaanbieders en de risico’s die daarmee samen kunnen hangen.
Relevante opleidingen of werkervaring heeft op mbo/hbo-niveau die o.a. raken aan ervaringsdeskundigheid en gokproblematiek.
In staat is om zijn samengebalde actuele kennis en ervaring te gebruiken of over te dragen aan anderen, om risicovol gokgedrag of kansspelverslaving te voorkomen en de mate te bepalen waarin een preventieve maatregel daadwerkelijk het gewenste gedragseffect bij kansspelers teweeg kan brengen. Daarvoor heeft hij zich verdiept in het ontwikkelen, toepassen en onderhouden van het verslavingspreventiebeleid van kansspelaanbieders en heeft advies gegeven over in ieder geval de effectiviteit van interventies en de evaluatie daarvan, de bijdrage van maatregelen en voorzieningen om risicovol spelgedrag en kansspelverslaving te voorkomen en de mate waarin een preventieve maatregel daadwerkelijk het gewenste gedragseffect bij spelers teweeg kan brengen.
Deze vakkennis en bekwaamheid moet op peil gehouden worden door scholing, intervisie en actuele ontwikkelingen vanuit de kansspelindustrie en de daaruit vloeiende individuele en maatschappelijke problematiek.

Lootboxen maken de games industrie rijk over de ruggen van armen en laaggeschoolden.

Nieuw onderzoek van Engelse universiteiten heeft bevestigd, wat we toch al vermoeden. Games met lootboxen hebben een sterke band met gokken. Bijna de helft van de kinderen, degene met het minste geld en/of laaggeschoold het vaakst, die deze games spelen openen lootboxen. De games zelf maken spelers bang door FOMO, het “Fear of missing out” syndroom, elementen erin te verwerken o.a. dat je niet goed verder komt als je items of deals mist. Bijvoorbeeld als je niet mee doet met de “limited-time” items. We kennen het gebruik van FOMO ook al via onze loterijen. Stel je voor geen lot gekocht, maar je woont wel in de winnende straat. Je schaamt je dood.

Vijf procent van deze verslavingsgevoelige gamers, de risicogroep met vaak de minste bestedingsruimte, geven ongeveer 80 euro per maand uit aan deze lootboxen. Het onderzoek laat zien dat de game bedrijven via lootboxen juist hun grootste omzet behalen binnen deze risicogroep. De droom die bij deze games hoort, het winnen, erbij horen en een mooie toekomst, wordt het ideaal voor deze kinderen. Zij met een rijkere achtergrond vallen juist niet hiervoor en besteden procentueel gezien beduidend minder geld hieraan.

Door Raymond Aronds
Onderzoeker gokproblematiek

Het volledige rapport lezen? Download hier de PDF!